Milano kentindeki La Scala Tiyatrosu’nda İtalyan bestekarlarından Fabio Vecchi’nin uyarladığı Yaşar Kemal’in Teneke Operası’ndayız…İzleyiciler büyük müellifi ve yapıtı ayakta alkışlıyor. Keşke operanın tadını biraz daha çıkarabilseydik…
Lakin süratli bir geçişle Adana’ya vardık bile, Yaşar Kemal kucağında yalınayak bir bebek köylülerle sohbette, tıpkı coğrafyada bir ortada yaşanan kültürlerin zenginliğinden sözediyor, barıştan sözediyor, Türkün Türkten diğer dostu yoktur üzere beyin yıkayıcı telaffuzların insanları nasıl birbirine düşürdüğünden sözediyor…
Sonra yavaş yavaş Yaşar Kemal’ın ömrünün çeşitli evrelerinde duraklaya duraklaya geriye, çok, çok gerilere gidiyoruz. Çocukluğu, babasının gözünün önünde öldürülüşü, kekeme oluşu, ona yepisyeni bir dünya açan Arif Dino ile müsabakası, ellili yıllarda İstanbul’a gelişi, arayışı, itilenlerin, ezilenlerin, sömürülenlerin peşine düşüşü, röportajları, sonra “İnce Memet”, “Sarı Sıcak’gibi baş yapıtlarının öteki lisanlara çevrilmesi, mükafatlar alması, yapıtları çeşitli lisanlara çevrilir ve dünyanın dört bir yanında okunurken, her yerde büyük bir hayranlıkla karşılanırken bizde yaşadığı baskılar, sorgulanışı, mahpusa girişi, hakkında açılan davalar…
HALKIN MÜELLİFİ VE DEVLETİN DÜŞMANI YAŞAR KEMAL
Halkın muharriri Yaşar Kemal, devlet idarelerinin baş düşmanı Yaşar Kemal…Osman Okkan’ın Yaşar Kemal sinemasını izlerken gözümün önüne Çengelköy’de bir akşam yemeyi geliyor. Yaşar Kemal ve eşi Ayşe Semiha, yıllardır Yaşar Kemal’in kitaplarını didik didik okuyan edebiyat eleştirmeni ve akademisyen eşim Norbert Mecklenburg ve ben. Norbert’in şaşkınlığı. Zira lokantadakilerin yemek uzunluğu Yaşar Kemal’e sevgi şovları yetmezmiş üzere ayrılırken büyük küçük herkesin onu ayakta alkışlayarak uğurlaması.
Şaşırmakta haksız da sayılmaz, zira rastgele bir Avrupa ülkesinde ne tanınmış bir müellif halkı tarafından böylesine sevgiyle kucaklanır, ne de devlet idaresi tarafından böylesine horlanır ve hırpalanır. Bu lakin edebiyatın aydınlanmacı gizilgücünün hala sürdüğü otoriter ülkelere has bir şey olsa gerek. Zira devlet idareleri değişiyor lakin müelliflere, sanatkarlara, aydınlara karşı düşmanlık hiç değişmiyor.
Zehra İpşiroğlu, Ayşe Baban ve Zeynep Oral (soldan sağa) Köln’de bir sohbet esnasında.
YAŞAR KEMAL KÖLN’DEYDİ
Köln Kultur Forum’da Osman Okkan ve arkadaşlarının büyük bir itinayla hazırladıkları Zeynep Oral, Buket Uzuner, Hüseyin Fazilet üzere müelliflerin, Helga Dağyeli üzere mütercimlerin ve çeşitli akademisyenlerin katıldığı Yaşar Kemal sempozuyumu Almanya’nın Türkiye kökenli birinci Bakanı Cem Özdemir’in açılış konuşmasından sonra akademik çalışmalar, renkli anılar ve anektotlarla çok canlı ve hoş geçti. Konuşmalarda Yaşar Kemal’in politik yanının biraz geri plana itilmesine üzülmekle bir arada, ekolojik yanının, tabiat sevgisinin böylesine ön plana geçmesini güzel bir sürpriz olarak yaşadım.
Lakin benim açımdan tahminen de en hoşu sinema şovlarıyla, müzikle, sunuş ve söyleşilerle dolu çok ağır bu iki gün içinde Yaşar Kemal aramızdaymış ve bizlerle sohbet ediyormuş üzere bir duyguya kapılmam oldu, bunda tahminen de gençliğimden bu yana Yaşar Kemal’le karşılaştığı anların belleğimde canlanması da etkileyici olmuştur.. Kimi insan vardır üzerimizde yalnızca iz bırakmaz hayatımızı da bir biçimde tesirler. On sekiz yaşımdayken lise ödevi olarak Yaşar Kemal’le röportaj yapmaya gittiğimde, şaşırmıştım. Zira onun dünyası bana çok yabancı bir dünyaydı. İnsanların ezilip kakıldıkları, kıyasıya sömürüldükleri adaletsizliklerle dolu bir dünyaydı bu, lakin romanlarında yarattığı insanlarda tekrar de inanılmaz bir güç vardı, direnme, karşı koyma gücü.
Tıpkı gücü ve otantikliği Yaşar Kemal’de de hissetmiştim. İnce Memed’in haksızlıklarla uğraşını, “Sarı Sıcak’ta birinci kere büyüklerle birlikte sabahın köründe tarlalarına çalışmaya giden minicik bir çocuğun hikayesini, “Kalemler’de hırsız damgası yiyen fakir bir çocuğun yaşadıklarını, “Allahın Askerleri’nde sokak çocuklarının hayatlarını kimbilir kaç kez okumuşumdur.
VE KADINLAR…
Yıllar içinde ben de Almanya’ya iş bulmak için göç eden, hayat savaşı veren kırsal bölümden insanları tanıdıkça, onları dinledikçe, acılarına, hırpalanmalarına birinci elden şahit hayli, Van, Ağrı üzere bölgelere gidip o yörelerdeki çocukların, bilhassa de kızların ve bayanların yaşadıklarını gördükçe Yaşar Kemal’i daha da düzgün anladım.
Onun dünyasındaki bayanlar Meryemce üzere güçlü kadınlardı, erkeklerle birlikte savaşıyorlar, onları sömürenlere başkaldırıyorlardı, korkusuz ve cesurdular. Lakin bu dünya sevdiği adam, kocası ve oğlu tarafından kuşatılan ve sonunda namus ismine öz oğlu tarafından öldürülen Esme’nin hikayesinde olduğu üzere (Yılanı Öldürseler) bütünüyle ataerkil bir dünyaydı, bayanlar da ne kadar güçlü olurlarsa olsunlar bu kısır döngünün içindeydiler.
DENİZ FENERİ
Bugün kendi yazdıklarımda farklı toplumsal katmanlardan ve kültürlerden gelen ve ataerkilliğin duvarlarını kırmaya çalışan bayanların izini adım adım sürerken, onca bayanla röportaj yapıp yaşadıklarını ruhumda hissederken Yaşar Kemal’i çok düşünüyorum. Kimi muharrir vardır deniz feneri üzeredir, pırıltılı bir ışık yayarlar etraflarına. Benden evvelki jenerasyonun Yaşar Kemal’in, Nazım Hikmet’in, Aziz Nesin’in ışığı daima eşlik etti bana. Sanki bizden sonraki nesiller da bu ışığı görecekler mi?
Savunduğu kıymetlerden izler kalacaktır kesinlikle. Sözgelimi hümanist yaklaşımı, savaşa karşı duruşu, her şartta barışı savunması, adaletsizliğe direnişi, tahminen de tabiat sevgisi tesirini sürdürmesine sürdürecektir de, bizim bugün ölümsüz olduğunu düşündüğümüz lakin okunması büyük bir sabır, emek ve vakit isteyen yapıtları da gelecek nesillerde okuyucusunu bulacak mı? Bunu kuşkusuz gelecek gösterecek.
Bir yanıt bırakın